|
||||||||||||||||
| Forside | Traktor | Redskap | I-mek | Byggteknikk | Husdyr | Data | Energi | Gardsferie | Reise | BU | Offentleg | Org. | Utdanning | Bruktmarked | ||
| Turbinar | Linkar | Vindkraft | Alternativ energi | Varmepumper | Varmeattvinning | Brennverdiar i ved | "Peak Oil" | ||||||||||
| Eige minikraftverk? | Effektutrekning og økonomi: | Fallerstatning frå kraftselskap: |
| Mange land- og skogeigedomer har vassfall som
det kan vere lønsamt å bygge ut sjølv. Liberalisering
av konsesjonslova dei siste åra, høgare straumprisar og
fleire leverandørar på utstyrssida gjer dette meir
aktuelt enn tidlegare. Med eige kraftverk får ein kontinuerlig avkastning på denne fornybare ressursen. Ved å selje fallrettane til e-verket, får ein erstatning berre ein gong. Sjølve krafta er då selt for all framtid, medan fallerstatninga ofte er rekna ut på grunnlag av historiske (dvs. låge) straumprisar. Med stigande straumprisar i framtida, er truleg eiga utbygging mest lønsamt. Grovt delar ein inn dei minsta kraftverka slik:
Hovudkomponentar i kraftverket:
Det er særleg tre typar turbinar som er aktuelle:
Ved alle turbintypane driv turbinen rundt ein drivaksel som igjen driv rundt ein generator, anten direkte eller gjennom ein mekanisk overføring. Andre turbintyper er tverrstraumsturbiner og turboturbiner. Den største tekniske utfordringa vil i mange høve vere utforminga av vassinntaket til røyrgata slik at det ikkje samlar seg stein, greiner og anna rask der, og er dimensjonert for å tole flaumtoppar og isgang. I dei fleste høve vil det vere ein fordel å bygge ei lita demning med overløp. Dette vil gje rolegare straumtilhøve rundt sjølve inntaket. For nokre vil kanskje investering i veg utgjere den største posten. Og omvendt - ein mindre lønsam skogsveg som allereie ligg der, kan av og til opne for ei lønsam kraftutbygging. Eit minikraftverk på t.d. 10 kW vil i løpet av eit år gi over 80 000 kWh, som er nok til å dekkje forbruket på dei fleste gardsbruk. Under forbrukstoppane må ein midlertid rekne med å måtte kjøpe litt straum, medan ein sel i overskotsperioder. Ofte kan ein få i stand avtale med e-verket om å selje overskotet av den krafta ein ikkje nyttar sjølv. Dette vil vere med på å trygge økonomien i investeringa. Spotpris på kraftmarknaden kan då vere eit utgongspunkt for avtale om sal av kraft. Sjølv om du har fallrettar i eit verna vassdrag, kan ei mindre utbygging late seg realisere dersom den ikkje er til ulempe for miljøet og omgjevnadene. Svært mange trur at dette ikkje er mogeleg i verna vassdrag, og gjev opp på idéstadiet. Sjå artikkelen til NVE for meir om dette.
Turbinhjul av Peltontypen med seks dyser. |
Krafta kjem av den kinetiske energien E
som er lagra i massen i vatnet når det sleppast frå
fallhøgda h:
g=9,81 m/s² Denne verdien er teoretisk. I praksis
vil litt energi gå vekk i friksjon i røyrleidning og
som tap i turbin og generator.
Årsproduksjon i kWh = effekt x 8760 timer (1 år) Døme på utrekning: 1) Lite vatn og middels stor
fallhøgd: Effekt: 0,050x9x200=90 kW Verdi av årsproduksjon: 2) Mykje vatn og lita
fallhøgd: 1,0x9x30=270 kW Verdi av årsproduksjon: 3) Middels vatn med stor
fallhøgd, typisk eit middels stort fjellvatn
bygd ut ned til fjorden: 0,5x9x500=4500 kW Verdi av årsproduksjon: Dette siste eksempelet vil vere over konsesjonsgrensa til NVE, og vil trolig ikkje bli tillete utbygd privat av grunneigarane. Derimot finst det ei rad anlegg i Norge i denne storleiken som er bygd ut av kraftselskapa.
Når ein skal vurdere økonomien i ei privat kraftutbygging er det viktig å vere klar over at dei største økonomiske variablane over tid ligg i det som skjer i driftsfasen. Kostnadene ved dei tekniske installasjonane er det nokså greitt å få oversyn over. Meir uklart er kva som skjer undervegs i anlegget si levetid. Særskild gjeld dette tilhøve knytt til:
Om elva eller bekken frys til om vinteren, tørkar inn eller er utan regulerande magasin, vil dette påverke kraftig kva tid på året ein har dei største kraftinntektene. Det hjelper lite å ha mykje vatn lagra høgt til fjells om vatnet ligg der som snø medan spotprisane er på det høgaste. Kanskje har ein størst produksjon når straumprisana statistisk sett er låge? Gode grunnlagsdata for årsnedbør og årsvariasjonar sikrar at ein prosjekterar anlegget med optimal storleik og med eit realistisk inntektsgrunnlag. Det skal no vere mogeleg å teikne forsikring mot tørkeperiodar. Sjølv om dette kostar noko, vil ein over tid vere sikra mot periodar med inntektsbortfall. Eit anna verkemiddel for å redusere den økonomiske riskikoen er å ta heile eller delar av finansieringa til fast rente. Ein kan også forhandle om å levere straum avrekna til fast pris i staden for til spotpris. |
Eg vil våge påstanden at historisk sett vil
fallrettserstatninga til grunneigarane i dei fleste
tilfelle ikkje stå i rimeleg forhold til den avkastninga
kraftselskapa har av kapital til utbygging og drift. (Se
døme 3). Det finst døme på anlegg der fallrettserstatninga for konsesjon over 100 år er erstatta med eingongsbeløp som tilsvarar verdien av nokre få månaders produksjon med dei kraftprisane vi opplever i dag! Sjølv om der kanskje i tillegg ligg att ein anleggsveg til nokre få millionar til fri bruk for grunneigarane, utgjer den samla erstatninga i slike tilfelle likevel ikkje meir enn kring 6 månaders produksjonsverdi. Dette er nok meir for knappar og glansbilete å rekne i høve til verdien av den samla kraftproduksjonen i løpet av konsesjonsperioden. Skal fallrettar i framtida bli erstatta rettferdig av kraftselskapa, må grunneigarane få sin rimelege del av dei verdiane som blir produsert i heile konsesjonsperioden. Dette må då innebere fri kraft og/eller årleg utbetaling regulert etter variasjonane i kraftprisen. Når konsesjonsperioden er ute, bør rettane falle tilbake til grunneigarane eller kunne reforhandlast ved forlenga konsesjon utover opphaveleg konsesjonstid. Å leige bort ein fallrett for 100 år kan synest lang tid for dei fleste, sjølv om ein skulle greie å sikre seg rett til reforhandling ved utløpet av konsesjonstida. Å selje retten for alltid - for evig - er likevel noko heilt anna, sjølv om skilnaden kan synes liten ved starten av ein konsesjonsperiode på 100 år. Det er svært krevjande og utfordrande å ta inn over seg dette evigheitsperspektivet. Men for framtidige generasjonar sin skuld bør ein likevel gjere det. Kraftselskapa er på sin side derimot interessert at ein ikkje gjer dette, for då har dei sikra seg sjølv for all framtid. Og dei har god tid. Ved fallerstatning bør merverdien av eventuell magasinering erstattast langt betre enn i dag. No får ein helst berre erstatning for neddemt areal, og då gjerne etter verdien for tapte beitearealer. På høgfjellet er denne svært låg per dekar. Men for kraftselskapet betyr magasinering svært mykje for totaløkonomien i ei utbygging, sidan dei då kan køyre verket med jamnare uttak og fyllle opp magasinet i periodar med låg spotpris. Dette gjer det mogeleg å produsere straum i periodar med høg spotpris sjølv om det skulle vere lite nedbør i denne perioden, td. sein haust og vinter. Dette gjer at magasinering aukar verdipotensialet i ei utbygging i høve til å måtte produsere i takt med nedbørsvariasjonane. Denne meirverdien bør i større grad også kome fallrettseigarar til gode ved framtidige utbyggingar. Den globale oppvarminga og drivhuseffekten vil truleg føre til at nedbøren i framtida vil auke i store deler av Norge. Dette vil auke potensialet for kraftproduksjon og dermed gevinsten for kraftselskapa. Også av denne grunn bør ein sikre seg når ein inngår avtaler om fallrettserstatning, at auke i kraftproduksjonen også gjev høgare avkastning for grunneigarane, og ikkje berre for kraftselskapet. Med årleg avkastning og reforhandlingsrett etter konsesjonstida, vil ein vere vere sikra rettferdig erstatning også ved meir nedbør i framtida. © Jordbruk.info ved
Jørn Løset 20.10.2001.
Generator av
Peltontypen.
|
||||
| Produsentar og leverandørar: | Vasskraftlinkar: |
| Bygland Teknologi - leverandør Hydrohrom
turbiner Energi Teknikk AS - totalleverandør minikraftverk Flowtite - rørprodusent Hydroenergi Kjell Joa as IREM Ecowatt - produsent (Italia) Kambe Kraft - forhandler, Etne Microkraft as - Rogaland Naturenergi.no - Gugler turbiner Nånes og Mele Kraft- Bygland Ryfylke Energi AS - rådgjevingstenester Rør og Vannteknikk AS - Trøndelag Sinus Elektro - Rogaland Småkraft AS - tilbyr komplett utbygging og drift i samarbeid med grunneigar Small Turbine Partner - Trondheim |
Nordpool - spotpris straum Skandinavia NVE - Norges Vassdrags og elektrisitetsvesen NVE - om kraftutbygging og verna vassdrag Vannføringskart NVE Kambe
Kraft -
"kokebok" for utbygging Erdal Minikraft - bildeserie av minikraftverk
under bygging i Erdal, Eidfjord, Hordaland. Mange bra
bilder av inntaksdammen. Turbin på 625 kW. |
Saknar du di side i oversikta? Send inn nettadressa hit: LINKTIPS Oppføring er gratis.
|
| Vindkraft | Produsentar av vindkraftverk | Alternativ energi - sol og biokraft |
| Ved utgongen av 1997 var det på verdsbasis
installert nesten 7700 MW vindkraft, mens det i Norge
berre var installert 9 MW (1998). Det tekniske
potensialet for el-produksjon er berekna til 76 TWh/år i
Norge. Totalt er det nå sendt NVE melding om planar for
ein installasjon på over 600 MW vindkraft. Dette vil gi
ein produksjon i underkant av 2 TWh/år og vil krevje ei
investering på ca 5 milliardar kroner (NOU 1998:11). Norsk Vindkraftforum |
Mindre kraftverk, under 100 kW Calorius (DK) -
produserar varme til ulike føremål Større kraftverk, over 100 kW Bonus Energi (DK) |
Bioenergi - konsekvensutgreiing Enøk Norge Exergon (SE) sol, bio og vindkraft SolarNor AS - solfangar Vera Miljø, Sandefjord Fritak for el-avgift i næring. |
| Varmepumper | Varmeattvinning | Brennverdiar for ved |
| Kva er ei varmepumpe? Ei varmepumpe verkar omlag som eit kjøleskåp som er snudd andre vegen. Den kjølar ned området der den skal hente varmeenergien, og avgir denne energien som varme innandørs. Forholdet mellom tilført energi til drift av pumpa og energiutbyttet er 1:3 - 1:5. Det vil seie at for kvar 1 kW nytta til drift, vil den hente ut minst 3 kW i varmegevinst. Denne "gratisenergien" kan du hente ut av t.d. jord, fjell, vatn , sjø og luft i nærleiken av huset ditt. Ver merksam på at varmepumper som hentar varmen frå utelufta, vil gå i revers dersom det er kaldare enn kring 15 minusgradar. Mao. risikerer ein at den ikkje fungerer i dei aller kaldaste periodene om vinteren. Ein bør difor alltid ha alternative varmekjelder tilgjengelege, som t.d. vedfyring. Moderne luft-til-luft varmepumper bør plasserast med litt omtanke, slik at støy og resonans ikkje kjem som ei negativ overrasking. Uønska trekk inne kan også opplevast som eit problem med slike pumper. Men elles er slike pumper den rimelegaste løysinga, med kostnader frå 10 - 15000 kr og oppover. Kanskje kan ein til overmål greie å utnytte overskotsvarme frå fjøset på denne måten? Ei ku avgir 700 - 1000 W til luft. Ein full fjøs med dyr er dermed ein stor varmekjelde som stort sett går til spille elles, så her kan gevinsten vere ekstra stor. Utfordringa i slike tilfelle er å lage varmevekslarar som er effektive og korrosjonssikre samstundes som reinhaldet er nokolunde enkelt. Nokre gardbrukarar rundt om i landet har hatt slike system i drift i fleire år allereie, men då som regel med sine eigne tekniske løysingar på reinhaldsproblemet. © Jordbruk.info Produsentar/leverandørar: Oslo Kulde AS |
Resirkulering av varme frå innelufta i hus kan
vere svært lønsamt og gje betre inneklima. Systema er
gjerne laga slik at den varme, brukte lufta som er på
veg ut av huset varmar opp frisk kald luft på veg inn. Boligventilasjon med
varmegjenvinning - Byggforsk Produsentar/leverandørar: Aluvent AS |
Ein føreset at veden er godt turka (20% fuktigheit eller mindre). Våt ved vil avgje mykje vassdamp, sjølv om ho brenn. Men mykje av energien vil då forsvinne til å fordampe denne vassmengda. Verdiane heng saman med eigenvekta (densiteten) til treslaget. "Tunge" tresortar gir meir varme enn lette. Reknar ein om til energi per kilo ved, vil tala jamne seg mykje ut. Eit kilo oreved vil då gje omlag same varmen som eit kilo rogn. Ulempen er at "lett" ved krev meir lagerplass og arbeid.
© Jordbruk.info |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||
